Czym jest lek rywaroksaban i kiedy się go stosuje?
Rywaroksaban jest lekiem przeciwzakrzepowym będącym bezpośrednim inhibitorem czynnika Xa, powodującym zmniejszenie tendencji do tworzenia się zakrzepów krwi. Stosowany jest przede wszystkim w profilaktyce udaru i zatorowości obwodowej u pacjentów dorosłych z migotaniem przedsionków (niezwiązanym z wadą zastawkową lub innymi czynnikami ryzyka). Rywaroksaban stosowany jest też w leczeniu zakrzepicy żył głębokich (ZŻG) oraz w profilaktyce nawrotowej ZŻG i zatorowości płucnej po ostrej ZŻG. Wśród pozostałych wskazań do stosowania substancji wymienia się także profilaktyce żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ) u dorosłych pacjentów po przebytej planowej alloplastyce stawu biodrowego lub kolanowego.
Dawkowanie rywaroksabanu
Rywaroksaban występuje w postaci tabletek powlekanych i stosowany jest doustnie. W zależności od dawki substancja powinna być przyjmowana z posiłkiem (15, 20 mg) lub niezależnie od posiłku (10 mg). Dawka stosowana w leczeniu dostosowywana jest przez lekarza i zależna jest od jednostki chorobowej oraz chorób współtowarzyszących. Zwykle stosowane dawki dobowe u osób dorosłych to od 2,5 mg do 20 mg.
Kiedy nie należy stosować rywaroksabanu?
Przeciwwskazania do przyjmowania rywaroksabanu:
-w przypadku występowania nadwrażliwości na jakikolwiek składnik leku;
-jeśli u pacjenta występuje nadmierne krwawienie;
-występowanie zaburzeń stwarzających duże ryzyko występowania poważnych krwawień (np. owrzodzenie przewodu pokarmowego).
-jednoczesne przyjmowanie innych leków zapobiegających krzepnięciu krwi (np. heparyna)
-jeśli u pacjenta występują choroby wątroby, które mogą prowadzić do zwiększonego ryzyka krwawienia.
-w przypadku ciąży lub karmienia piersią.
Monitorowanie krwi w trakcie stosowania rywaroksabanu
Stosowanie Rywaroksabanu nie wymaga rutynowego monitorowania parametrów krzepnięcia krwi, takich jak INR, APTT czy czas trombinowy, ponieważ wyniki nie wykazują równoległości ze stężeniem terapeutycznym leku i zależą od wielu czynników, między innymi od czasu pobrania krwi do badania, rodzaju stosowanych odczynników, używanej aparatury itp.
O obecności rywaroksabanu we krwi pacjenta świadczy przedłużenie czasu protrombinowego, ale test ten nie nadaje się do szczegółowego monitorowania aktywności przeciwkrzepliwej. Źródło błędu w oznaczaniu INR podczas leczenia rywaroksabanem ma wiele przyczyn. Dodatkowo efekt błędu pogłębia się wraz ze wzrostem stężenia leku w osoczu. Poza tym należy pamiętać, że INR ocenia zewnątrzpochodny układ krzepnięcia, który zależy nie tylko od czynnika X i II, ale też od I, V, VII, a więc zmiana aktywności tych czynników będzie wywierać wpływ na PT i INR. Czas częściowej tromboplastyny po aktywacji APTT nie jest wystarczająco czuły, aby ocenić obecność inhibitorów Xa.
Kiedy i jak możemy ocenić stopień nasilenia działania przeciwkrzepliwego?
Opracowanie prostych metod do oceny działania antykoagulacyjnego leków NOAC, do których należy rywaroksaban może wpłynąć na bezpieczeństwo leczenia. Pomimo krótkiego czasu działania, problem ten może mieć praktyczne znaczenie w przykładowych sytuacjach klinicznych:
-wystąpienie powikłań krwotocznych;
-przed zabiegiem operacyjnym lub inwazyjną procedurą diagnostyczną;
-wykrywanie subterapeutycznego stężenia lub przekroczenia stężenia terapeutycznego NOAC u pacjentów;
-monitorowanie efektu przeciwkrzepliwego NOAC w okresie okołooperacyjnym;
-podczas odwracania efektu przeciwkrzepliwego;
-przy podejrzeniu przedawkowania;
-podczas oceny współpracy ze strony pacjenta (sprawdzenie, czy zażywa lek).
A więc jak monitorować działanie leku?
Pomiar aktywności anty-Xa metodą chromogenną z zastosowaniem odpowiedniej krzywej wzorcowej będzie najlepszym sposobem precyzyjnego monitorowania działania rywaroksabanu. Test ten jednak wymaga jeszcze standaryzacji i walidacji. Na rynku są już dostępne komercyjne zestawy np. Techno Chrom, które dokonują pomiaru aktywności przeciwkrzepliwej leku. Zmodyfikowany czas protrombinowy rozcieńczonego osocza wykazuje korelację ze stężeniem rywaroksabanu, lecz wymaga standaryzacji. Każde laboratorium powinno określić czułość używanej tromboplastyny w stosunku do leku. Konieczne są dalsze badania kliniczne oraz ustalenie sposobu i częstości monitorowania leku we krwi. Pomoże to uniknąć powikłań zakrzepowo-zatorowych w przypadku minimalnej dawki oraz występowania powikłań krwotocznych.
